obiekty sakralne

Dane obiektu

Dane obiektu
Nazwa obiektu	Kaplica Golgoty Wschodu w Bastionie Św. Barbary na Jasnej Górze
Kategoria obiektu	obiekty sakralne
Kraj	Polska
Edycja	Edycja 29 2024
Adres	Augustyna Kordeckiego 2 42-225 Częstochowa śląskie PL

Opis
Realizacja Golgoty Wschodu - przestrzeni kontemplacyjnej w Bastionie Św.Barbary na Jasnej Górze Bastion Św.Barbary na Jasnej Górze wybrany został na lokalizację kaplicy Golgoty Wschodu w roku 2004 na podstawie projektu koncepcyjnego Atelier PS. Po przyjęciu go przez ojców paulinów i akceptacji przez papieża Jana Pawła II dalsze prace projektowe i badawcze nabrały tempa. Począwszy od końca tego roku uzyskano szereg pozwoleń na prace archeologiczne, konserwatorskie i budowlane. Prowadzone wewnątrz Bastionu odkrywki ukazywały nowe aspekty jego „wnętrza” , kolejne odkrywane warstwy wymagały nowych, reagujących na zastany obraz rozwiązań projektowych. Usuwane warstwy rumoszu i skały podlegały ciągłemu monitorowaniu i dokumentowaniu przez archeologów. Schodzący coraz niżej wykop, w części poniżej posadowienia murów spowodował konieczność wykonania żelbetowych podbudów oryginalnych ścian. Formowane były odcinkowo w kształcie litery L, finalnie zespolone ze sobą, następnie dolną półką połączone z płytą podłogową, razem tworząc monolityczną, posadowioną na skale „skrzynię” fundamentową. Taką technikę stosowano przede wszystkim w głównej sali kaplicy, okładając następnie żelbetowe ściany sezonowanym kamieniem wapiennym, ale też w dolnych fragmentach kazamatów, gdzie żelbet wykończony jest starannie dobraną rozbiórkową cegłą uzupełniającą wyczyszczone i zaimpregnowane oryginalne mury. Gdy w południowo-zachodnim narożniku wewnętrznej strefy Bastionu wykop osiągnął poziom posadzki kazamatów, obie przestrzenie połączono przesklepionymi kolebkowo, wydrążonymi w kilkumetrowej grubości murach tunelami powtarzającymi spotkane w kazamatach łukowate zwieńczenia wnęk. Stalowe krążyny finalnie obłożono sklepioną cegłą klinkierową. Jako, że od strony północno-wschodniej i wschodniej, likwidowana skalna opoka znajdowała się poniżej sąsiadujących pomieszczeń łazienek i Sali Papieskiej, to zanim ją usunięto, dokonano na ich styku wzmocnienia kilkudziesięcioma pionowymi palami , które w przyszłości zainkorporowano do kilkunastometrowej wysokości zbrojonej żelbetowej ściany stanowiącej tylny element czterokondygnacyjnej skrzyni mieszczącej zaplecze, zakrystię, sanitariaty, przestrzeń techniczną, a stanowiącej od frontu ścianę ołtarzową. Równocześnie, by wyeliminowć potencjalne niebezpieczeństwo przesunięć ukośnych płyt skalnych zdecydowano o ciągłym wypełnianiu szczelin setkami ton zaprawy betonowej zestalającej skałę na której posadowione są nie tylko mury bastionu, ale też sąsiadujące obiekty – Organistówka, Sala Papieska, a dalej Bazylika …. Nad kazamatami wylano strop żelbetowy, wygospodarowując między szczytami ich ceglanych sklepień kolebkowych , a płytą stropową ponad dwumetrowej wysokości przestrzeń na rozbudowany system wentylacyjny, z ogrzewaniem i chłodzeniem obiektu z potężnymi kanałami i kilkoma centralami. Do nawiewu i wywiewu powietrza wykorzystano odkryte w trakcie prac otwory strzelnicze w głównej hali kaplicy oraz istniejące studnie doświetleniowe i wywiercone kanały w murach kazamatów zakończone szczelinami pod kamiennymi parapetami nakrywającymi mury zewnętrzne bastionu. Tak pomyślany system wentylacji nie burzy historycznego obrazu obiektu. Gdy okalająca centralną część obiektu „instalacyjna” skrzynia nad kazamatami była gotowa to stworzyła wraz z nimi i żelbetową ścianą ołtarzową sztywny ustrój konstrukcyjny. Przystapiono wtedy do przekrycia centralnej części kubatury stalowo-żelbetową kostrukcją dachu ze szklanym świetlikiem. ) Finalnie całość tarasów stanowiących dach założenia odtworzono do oryginalnego poziomu Bastionu, zarówno w części centralnej, jak i nad kazamatami. Zewnętrze Bastionu Św.Barbary, ze względu na skalę uszkodzeń na nowo obłożono cegłą klinkierową, a narożniki odtworzono z potężnych bloków zaimpregnowanego piaskowca. Takim sposobem gabaryty i wygląd zewnętrzny założenia zostały zachowane, choć odnowione. Tak powstała magiczna przestrzeń, która w koncepcji mieściła w kazamatach las krzyży, a w głównej hali ołtarz z holograficznym obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej. Jako, że integralną rolę w kreowaniu przestrzeni wewnętrznej i jej atmosfery stanowi światło; to naturalne „dramatycznie” doświetlające główną halę kaplicy przez trójścienny szklany świetlik i docierające do kazamatów przez tubusy wentylacyjne oraz kreowane światło sztuczne, to od momentu wykształcenia docelowego wolumenu obiektu prowadzone były próby oświetleniowe. Oprawy ulokowane w szczelinach na styku kamiennych posadzek oraz ceglanych i wapiennych ścian oświetlają je od dołu, natomiast nieliczne kierunkowe oprawy sufitowe dopełniają świetlną dramaturgię wnętrza. Zastosowano też pionowe podświetlenia ściany ołtarzowej. Równolegle prowadzone były liczne próby z iluminacją kilkunastu modelowych krzyży w kazamatach Bastionu indywidualnie projektowanymi oprawami, co jednak w finalnym rozwiązaniu nie zostało uwzględnione. Budowa w Bastionie Św.Barbary rozpoczęła się projektem w 2004 roku, z natychmiastowym wejściem na budowę z pracami archeologicznymi, konserwatorskimi i architektonicznymi i finiszuje do dziś. Można by powiedzieć, że to długo w przypadku niespełna 2000 metrowej powierzchni, lecz w miejscu, gdzie czas odmierza się stuleciami, tych kilkanaście lat to mgnienie oka..... Marek Skwara Wszystkie fotografie: Marek Skwara, archiwum ATELIER PS Przestrzeń kontemplacyjna w Bastionie Św.Barbary na Jasnej Górze Autorzy: ATELIER PS Mirosław Polak i Marek Skwara współpraca: Paweł Cichocki, Michał Jatczak, Piotr Pudełko Konstrukcja: STATYK Grzegorz Komarus Instalacje HVAC: AWA Wojciech Schwandt